به گزارش پایگاه خبری ترشیز خوان؛ بازخوانی و تحلیل محتوای جملات اندیشمندان و دانشمندان بزرگ دنیا در مورد امیرالمؤمنین علی عليه‌السلام، که اغلب آنها دارای رویکرد عرفی گرا – غیر دینی – هستند، روشن کننده ابعاد شخصیت وجودی آن بزرگوار، در ادبیات برون دینی و فرامذهبی است.
برخی از اندیشمندانی که ادبیات آنان مرور و بازخوانی شده است، عبارت‌اند از: مادام دیالافوا، استانسیلاس گوریارد و بارون کارادوو (فرانسوی)، ویل دورانت، رینولدالین نیکلسون، سرپرسی سایکس و توماس کارلایل (انگلیسی) واشنگتن ارونیک (آمریکایی)، گوته، جانین، رودلف زیگر (آلمانی) و ایلیا پاولویچ پطروشفسکی (روسی)، هنرى لامنس (بلژیکی) و جرجی زیدان، جرج جرجداق، شبلی شمیل، میخائیل نعمیه و بولس سلامه(لبنانی).
یافته‌های زیر برداشتی آزاد است؛ از اظهارات بزرگان اندیشه و ادب غیرمسلمان، در خصوص شخصیت امیرالمؤمنین علی (ع) که در چهار مقوله اصلی تنظیم شده است:
گزاره‌های بینشی – فکری علوی:
علی دانشمندی حکیم و توانا و برخوردار از فضیلت بی‌مثال؛
علی ستاره درخشان ذوالفنون و برخوردار از دانش بی‌نظیر در علوم؛
علی فراتر از حکمت حکیمان و منطق اش شفابخش عاقلان؛
علی همنشین روح کلی مخلوق و انسان در تراز تدبیر خالق؛
علی نجواگر تاریخ گذشتگان و فاش کننده اسرار آیندگان؛
علی دانایی حقیقت حیات و رازگشای اسرار ممات؛
علی اعجازگر قول حق و زینت بخش فعل خلق؛
علی قطب علمانیت و معنویت الهی و سرچشمه معارف و دانش انسانی؛
علی الهام بخشی ژرف اندیش و الگوی زوال ناپذیر؛
علی خداوندگار عقل و مجسمه فضیلت و ادب؛
علی ساحر واژه‌های پرمعنا و معجزه‌گر سخن گوار و پرمحتوا؛
علی خطیبی جذاب و سخنرانی عمیق و فصیح؛
علی صانع ایجاز در بیان و خالق اعجاز در کلام.
گزاره‌های منشی – اخلاقی علوی:
علی جوانمرد بلند همت و صاحب ایمانی ژرف؛
علی صاحب صفات حمیده و برخوردار از روح بزرگ و آزاده؛
علی دارای ادب و کرامت و حامل مردانگی و رحمت؛
علی عصاره فضیلت‌های ماندگار و منبع سخاوت های پایدار؛
علی مودب به اداب حسنه و مزین به رسم جوانمردانه؛
علی حامل کمالات متعالی و صاحب نفس مطمئنه؛
علی فشرده خلقت و عصاره انسانیت؛
علی سلطان دل‌ها پاک و بزرگ معشوق سرشت هاى ناب؛
علی شعله فروزان دل‌ها و نیروبخش جان‌ها؛
علی گزینه شایسته مودت و برگزیده عشق ورزیدن و محبت؛
علی مصداق رأفت و لطافت در اوج شجاعت و عزت؛
علی عاشقی صادق و زلال و معشوقی سلحشور و بی مثال؛
علی اسطوره گسسته از دنیا و اسوه وارسته در برابر خدا.
گزاره‌های کنشی – رفتاری علوی:
علی قهرمان محرک ساز و انگیزه بخشی مقوم؛
علی یگانه در اجرای عدالت و بی‌نظیر در ابراز شجاعت؛
علی مدافع حق و حقیقت و مربی شرافت و اصالت؛
علی قهرمان بی‌همتا در مقابله با خصم بیرون و پهلوان بی‌مثال در مواجهه با انانیت و منیت درون؛
علی رزم آزمایی زاهد و دلیر مردی دلسوز خاضع؛
علی مظهر فداکاری برای مظلومان و مظهر پایداری در برابر جباران؛
علی تربیت یافته نبوت و وفادار عمیق به رسالت؛
علی شهید عظمت انسانی و مجری و فدایی عدالت اجتماعی؛
علی حیدر کرّار در برابر اشرار و انسان بی‌قرار در وصال جبار.
گزاره‌های روشی – مرامی علوی:
علی شایسته تعظیم و تمجید بزرگان و الگوپذیری دانشمندان و نخبگان؛
علی بزرگترین مخلوق عالم خلقت در روزآمدی دانش و کارآمدی روش؛
علی ولی الله اعظم امت و پدر نسل پاک و مقدس امامت؛
علی حامل بی‌بدیل فضیلت و معلم انسانیت؛
علی قاعده ولایت الهی و تجلی خصایل محموده انسانی؛
علی مصدر بندگی و دیانت و مبدأ خلوص و صداقت؛
علی دارایی بزرگ حیات انسانی و یگانه ذخیره حیات اخروی؛
علی دریای متلاطم در جهان درون و ساحل آرامش در جهان بیرون؛
علی پل میان عالم مادی و واقعیت با عالم معنا و حقیقت؛
علی مرام‌نامه پهلوانی در عرصه انسانی و شیوه‌نامه قهرمانی در صحنه میدانی؛
علی در چشم پارسیان گوهرناب و در اجتماع تازیان – اعراب – غریب بی‌تاب.
یافته‌های راهبردی:
به رغم آنکه تاریخ رسمی در پی پنهان‌سازی حقایق وجودی علی بود و در ثبت آنها خست بسیار به خرج داد؛ ولی جذابه و دافعه علوی باعث جلوه‌گری خصایل محموده او شده و خواهد شد، چرا که:
۱. علی سرچشمه عقلانیت متصل به اقیانوس حکمت الهی و قله فضیلت متصل به سلسله جبال رحمت الهی است.
۲. علی عصاره فضائل همه اعصار از گذشته تا آینده است که روح بی‌تاب و بلندش، ژرفای حقیقت وجود یک انسان صالح و کامل را به نمایش می‌گذارد.
۳. علی راه‌گشای جویندگان حقیقت و کمال انسانی و راه‌نگار صراط مستقیم الهی است.
۴. علی امتزاح تضادهای متنوع چون مودت و شجاعت، غضب و رأفت و شرافت و رقت است.
۵. ابعاد فکری، عملی، اخلاقی و روشی علوی یک الگوی تمام عیار برای حیات فرهنگی و انسانی است و کنشگری علوی در زیست اجتماعی و حکمرانی سیاسی، یک منظومه منسجم مبتنی بر الگوی غدیر، برای جامعه و تاریخ محسوب میشود.
هر چه انسان و جامعه انسانی در مسیر حیات تکاملی خود عاقل‌تر، داناتر و تعاملی تر شود، برای مبدأ شناسی، هستی‌شناسی، خودشناسی، انسان‌شناسی، راه‌شناسی و مقصدشناسی؛ به حکمت و فضیلت علوی مشتاق تر و به ولایت و امامت او محتاج تر خواهد شد.
نویسنده: احمد باقری مزینانی استادیار دانشگاه
